NÓI VỀ TÂY SƠN VÀ NGUYỄN ÁNH

 

NGÀY NÀY NĂM ẤY

.

Hôm 28-11-1787 xảy ra việc ký hiệp ước: Ng.Ánh cắt một phần lãnh thổ VN cho Pháp để Pháp đưa quân sang giúp Ng Ánh uýnh nhà Tây Sơn.

Chuyện rằng, năm 1771 Tây Sơn khởi binh chống chúa Nguyễn, năm 1775 chúa Trịnh kéo quân vào chiếm Phú Xuân, chúa Nguyễn mang theo Ng.Ánh 15 tuổi chạy vào Gia Định. Năm 1777 Ng.Huệ chiếm Gia Định, giết chúa Nguyễn. Ng.Ánh chạy thoát, tập hợp tôi tớ của chúa Nguyễn để phục thù, năm 1780 chiếm lại Gia Định và xưng vương. Năm 1782 quân Tây Sơn vào uýnh, Ng.Ánh thua chạy. Năm 1783 Ng.Ánh tái chiếm Gia Định, từ đó hai bên uýnh qua uýnh lại nhì nhằng.

Ng.Ánh cầu cứu viên giám mục người Pháp là Pierre Pigneau de Béhaine, tên Việt là Bá Đa Lộc. Bá Đa Lộc hứa giúp Ng.Ánh cầu viện nước Pháp. Cuối năm 1784 Bá Đa Lộc cầm quốc thư của Ng.Ánh lên đường sang Pháp, dắt theo con trưởng của Ng.Ánh là hoàng tử Cảnh 4 tuổi làm vật thế chấp, gọi là con tin. Cùng đi có 2 viên tướng của Ng.Ánh tháp tùng.

Trong khi đó, bị quân Tây Sơn uýnh rát quá, Ng.Ánh cầu viện vua Xiêm (Thái Lan). Vua Xiêm điều ngay 3 vạn quân cùng 300 chiến thuyền tiến sang Đại Việt. Nghe tin, Ng.Huệ đem quân vào đánh quân Xiêm tan tác ở trận Rạch Gầm- Xoài Mút, tháng 01-1785.

Đoàn của Bá Đa Lộc bị kẹt ở Ấn Độ, mãi đầu năm 1787 mới đến được Pháp. Sau mấy tháng móc nối, giữa năm đó Bá Đa Lộc được tiếp kiến vua Louis 16. Thế rồi, ngày này năm ấy tại cung điện Versailles (Véc-xây), Thượng thư Bộ Ngoại giao Pháp là Bá tước de Montmorin ký hiệp ước với đại diện của Ng.Ánh là Bá Đa Lộc.

Thấp thỏm chờ mãi ứ thấy gì, thì ra Pháp đang suy thoái kinh tế, lại phải đương đầu với Áo nên chưa tính được. Đùng một phát, Cách mạng Pháp 1789 bùng nổ, vua Louis 16 bị tống vào ngục, thế là thôi. Rõ là mưu sự tại nhân, thành sự tại thiên. Để gỡ thể diện, Bá Đa Lộc xuất 15.000 franc tiền túi và đi quyên góp tiền từ các thương gia Pháp có mưu đồ buôn bán ở Đại Việt, mua sắm vũ khí mang về cho Ng.Ánh.

Thế rồi năm 1858, mặc dù Hiệp ước Versailles 1787 đã bị vứt vào sọt rác từ 69 năm trước, Pháp vẫn trưng nó ra để đòi nhà Nguyễn cắt đất. Không được, Pháp nổ súng chiếm Đà Nẵng, mở đầu cuộc xâm lược VN.

Nội dung chính của hiệp ước này là Pháp cấp cho Ng.Ánh 4 tàu chiến, gửi sang 1.200 lính bộ binh, 200 lính pháo binh, 250 lính da đen cùng các phương tiện và vũ khí tương ứng. Ngược lại, Ng.Ánh chấp thuận:

- Cắt cửa biển Đà Nẵng và quần đảo Côn Lôn cho Pháp, người Pháp được tự do buôn bán và kiểm soát thương mại ở VN.

- Cung cấp thủy thủ, tàu bè, lương thực và quân nhu thiết yếu cho Pháp khi Pháp có chiến tranh với một nước khác ở Viễn Đông.

- Mỗi năm phải đóng một chiếc tàu y như của Pháp đã cho, đem sang trả cho nước Pháp.

Ảnh: Tượng ở nhà thờ Đức Bà ở Sài Gòn: Bá Đa Lộc tay cầm Hiệp ước Versailles 1787, tay dắt hoàng tử Cảnh. Nó tồn tại từ 1902 đến 1945.

( Bài viết từ FB Cố Hưởng 18-11-2023 )